Soja-allergie terwijl je veganist bent? Ik beken, zelf zou ik daar wel aan moeten wennen. Ik maak in de keuken best vaak gebruik van sojamelk, maar ook van sojaroom, slagroom, enzovoort. En natuurlijk ook van een traditioneel sojaproduct als tofu.
Zeker onze eerste e-books (o.a. Klassiekers Vegan Style), zitten tjokvol sojaproducten.
Tegenwoordig probeer ik dat echter wel te doseren en kies ik steeds vaker voor andere soorten plantaardige melk.
Dat zie je vooral terug in de recepten die we maken voor onze Goherbie V.I.P. leden, maar ook in ons boek No Milky Way 2 – Vegan Lunch.
Hoe dan ook; soja is tegenwoordig al even populair als omstreden. En gelukkig is een leven zonder soja zeker niet het einde van de wereld. Er zijn namelijk meer dan genoeg gezondere alternatieven.
Ik zal namelijk de laatste zijn om te beweren dat (te veel) sojaproducten consumeren gezond voor je is. Daar gaan we het zo nog over hebben.
Maar eerst en vooral…
Wat is soja-allergie?
Soja behoort tot de peulvruchten en is een van de belangrijkste voedselallergenen. Net zoals o.a. pinda’s, gluten, eieren, koemelk/lactose, vis, weekdieren, selderij en mosterd dat zijn.
Vooral de eiwitten in soja zijn de voornaamste veroorzakers van allergische reacties.
Dat is meteen een tegenvaller want soja is juist een goede en erg complete eiwitbron voor vegetariërs en veganisten. Al valt ook dat makkelijk op te vangen…geen paniek 🙂
Net als bij andere allergenen blijft de vraag waarom iemand er mee te maken krijgt meestal onbeantwoord. Om de één of andere vage reden reageert je immuunsysteem overijverig op bepaalde stoffen van bepaalde voedselproducten.
De gevolgen ervan kunnen variëren van jeuk, buikloop en tranende ogen tot een ernstige (soms levensbedreigende) anafylactische shock.
Geen aanleiding tot een feestje dus :-/
Soja-allergie komt het vaakst voor bij jonge kinderen. Bij volwassenen is dat minder, maar evengoed ook mogelijk. Soms is een soja-allergie ook gekoppeld aan een andere (voedsel)allergie.
Lastig om soja te vermijden
In eerste instantie lijkt het niet zo moeilijk om soja te vermijden. Je bent al snel geneigd te denken dat je simpelweg geen sojamelk of sojaroom mag eten en huppa…klaar is kees.
Helaas is het niet zo simpel.
In Aziatische landen zoals o.a. China, Indonesië en Japan, is de sojaboon als voedingsmiddel altijd belangrijk geweest. Of dat zijn in ieder geval de landen waar we soja vooral mee identificeren (er zijn ook geluiden dat soja helemaal niet zo typisch Aziatisch is, maar bon…).
Het is verder ook belangrijk te weten dat ginds vooral de gefermenteerde variant populair is (daarover straks meer).
In de Verenigde Staten en – in mindere mate – Europa was soja van origine echter vooral een industrieel gewas met soja-olie als voornaamste eindproduct. Een bijproduct daarvan was dan weer soja-eiwitresidu.
Soja werd destijds (en nu nog steeds) in grote getale gebruikt als veevoeder.
No Milky Way 2 - vegan lunch
Ben jij de saaie boterhammen ook zo beu? Check dan zeker ons boek met heerlijke lunchrecepten (warm en koud).
Later begon ook de voedingsindustrie allerlei voordelen van soja in te zien. En dan – oh ironie – niet zozeer als voordeel voor de menselijke gezondheid, maar wel voor de productie van allerlei andere voeding.
Soja (of afgeleide stoffen van soja) worden tegenwoordig dus veelvuldig gebruikt als hulpmiddel voor producten als o.a. brood- en bakkerijproducten, ontbijtgranen, margarine, paneermeel, koekjes, chips, chocolade en – jawel – allerlei vleesvervangers.
Een veelvoorkomend ingrediënt is bijvoorbeeld sojalecithine. Een extract van soja dat vooral dienst doet als emulgator (bindmiddel) in o.a. mayonaise en pudding, alsook in koekjes en chocolade.
Je ziet het: soja wordt verwerkt in allerlei (industriële en bewerkte) voedingsmiddelen waardoor het vaak héél moeilijk is om er aan te ontsnappen. Het moet duidelijk als allergeen vermeld worden op verpakkingen maar dat betekent natuurlijk nog steeds etiketten lezen.
Véél etiketten!
Als je ook veganist bent, ben je dat natuurlijk al gewend. Maar nu heb je dus dubbel werk 😉
Soja als alternatief voor koemelk
Behalve het feit dat de voedingstechneuten veelvuldig soja gebruiken, is het ook in andere vormen razend populair geworden. Meer bepaald in de vorm van o.a. sojamelk en sojaroom.
Ironisch genoeg kwam sojamelk en co. destijds op de markt als beste alternatief voor koemelk. Meer bepaald voor mensen die te maken hebben met koemelkallergie of lactose- intolerantie. En als geschikt koemelk-alternatief voor veganisten uiteraard.
Net als koemelk wordt soja gepromoot als een goede bron van calcium en eiwitten. Maar dan vanzelfsprekend van plantaardige oorsprong. En inderdaad; dat klopt ook.
Voor allebei trouwens.
Er is echter nog een overeenkomst tussen koemelk en sojamelk; in beide gevallen gaat de voedselindustrie gemakshalve voorbij aan de vele nadelen. En die zijn er helaas ook meer dan genoeg.
Al verkiezen wij soja natuurlijk nog steeds boven koemelk ;).
Waarom soja eigenlijk niet zo gezond is?
Het is allereerst belangrijk om 2 verschillen te bespreken. Namelijk; gefermenteerde soja versus ongefermenteerde soja.
- Gefermenteerde soja; soja die door een gistingsproces gaat alvorens deze verder verwerkt kan worden. Door de gisting veranderd niet alleen de structuur en samenstelling, maar ook de smaak. Gefermenteerde sojaproducten zijn o.a. miso, tempeh, sojasaus en tamari. Gefermenteerde soja is – zoals eerder vermeld – het populairst in Aziatische landen.
- Ongefermenteerde soja: de meest gegeten vorm in Westerse landen. Voorbeelden van voedingsmiddelen die ongefermenteerde soja bevatten zijn: sojamelk, sojapudding, sojaroom, sojamargarine, soja eiwitpoeders, sojaburgers en (de meeste) andere vegaburgers.
Ook is het zo dat zelfs de ‘gefermenteerde’ sojaproducten van grote voedselproducenten via een chemisch proces zijn gefermenteerd. Met als gevolg dat er van de voedingswaarde ook niets meer van overblijft.
Je koopt voor de zekerheid dus best de biologisch gefermenteerde sojaproducten bij je lokale natuurvoedingswinkel of webshop.
Anyway; het voornaamste verschil – uitgezonderd de smaak dan – tussen gefermenteerde en ongefermenteerde soja is de aanwezigheid van fytinezuur in ongefermenteerde soja.
Dit fytinezuur zit trouwens in bijna alle peulvruchten zoals o.a. bonen, linzen, kikkererwten en pinda’s, alsook in de meeste granen.
Fytinezuur is een zuur dat niet verteerbaar is voor mens en dier. Wat het helaas ook doet, is zich binden aan mineralen als zink, ijzer en calcium. Met als gevolg dat deze in mindere mate worden opgenomen in het lichaam.
Je zou fytinezuur dus een rover kunnen noemen. In plaats van iets substantieels toe te voegen aan je gezondheid, breekt het andere gezonde voedingsstoffen juist af :-/
Aangezien fytinezuur zoals vermeld ook in granen zit, lijkt dit goedje de voornaamste veroorzaker van allergieën of allergische reacties. Zoals wellicht dus ook gluten-intolerantie.
Dat laatste is niks meer dan een ‘oorzaak en reactie’ theorie van me hoor. Geen idee of het klopt want ik ben allesbehalve een voedingsexpert 😉
Dit gezegd zijnde;
Schrappen dan maar?
Als je allergisch bent voor soja…dan natuurlijk zeker wel! En sowieso adviseren we om je inname van ongefermenteerde soja tot een minimum te beperken. Dat proberen wij zelf dus ook.
Volgens mij is het grootste probleem met soja het feit dat we het als vervanger voor koemelk zijn gaan gebruiken. En tja…in de Belgische en Nederlandse keuken wisten we met koemelk wel raad hé? :-/
Daar gebruikten we dus véél te véél van (zie ook de toegenomen lactose-intolerantie) en we doen nu dus gewoon hetzelfde met sojamelk. Ook ik ben er ingetrapt haha.
Not good. But no drama 😉
Alternatieven voor sojaproducten
Die zijn er gelukkig ook. Veel zelfs!
Sowieso zijn er tegenwoordig ook diverse soorten plantaardige melk verkrijgbaar. Sojamelk is lang niet het enige. Natuurlijk hebben die stuk voor stuk een eigen, karakteristieke smaak. Even uitproberen dus tot je je favoriet te pakken hebt.
Een overzicht van alle soorten/smaken plantaardige melk vind je hier.
Hetzelfde geldt voor room, slagroom, etc. Als vervanger voor sojamelk wil je natuurlijk wel een even neutrale smaak en iets dat dezelfde consistentie heeft. Voor mij persoonlijk is (ongezoete) amandelmelk dan het beste alternatief. Maar ook havermelk en haverroom is zeer geschikt om mee te koken.
In plaats van sojasaus (o.a. Shoyu, Tamari, …) als smaakmaker is er ook nog Coconut Aminos. Zoals de naam al doet vermoeden op basis van kokosbloesemnectar. Smaakt ietsje zoeter maar verder identiek aan sojasaus.
Lees meer over Coconut Aminos >>
Ben jij allergisch voor soja? En zo ja; vind je dat moeilijk of kan je er goed mee uit de voeten?
Alle reacties en tips zijn welkom. Share it! 🙂
17 reacties
Die fytinezuren kun je makkelijk verminderen door producten zoals peulvruchten, greanen en noten eerst te weken. De hoeveelheid fytinezuur enemt dan al flink af. Als je het daarna ook nog kookt blijft er amper wat van over. Vitamine C, knoflook en ui verbeteren de opname van ijzer en zink.
Verder worden de darmen efficienter in het opnemen van voedingsstoffen als je lange tijd gezond en vezelrijk eet. Dus niet teveel zorgen maken daarover.
Ik ben allergisch voor soja, koemelk, gluten … Het is echt niet gemakkelijk op nog gevarieerd te koken.
Ik heb er nooit last van gehad en sinds een jaar was het er plots.
Is tofu dan ook ongefermenteerd? Dat is me niet helemaal duidelijk. Welke plantaardige melk gebruik je dan best voor puree of bechamelsaus bv.? Mijn vriend is (nog) niet vegan maar hij maakt uiteraard geen twee soorten puree en saus. Hij vond dat met soja wel aanvaardbaar, dus het zou echt vergelijkbaar moeten zijn. Alvast bedankt!
Tofu wordt gemaakt van soyamelk en is volgens mij niet gefermenteerd, tempeh dus wel. Ik vind amandelmelk of speltmelk zeer goed werken in puree. Zelf probeer ik voor het ecologische aspect eerder voor spelt- dan voor amandelmelk te gaan. Je vind speltmelk in Delhaize. Goed kruiden met nootmuskaat en witte en zwarte peper en dan smaakt het net zo goed!
Geen allergie voor soja maar wel geschrokken van de link die wordt gelegd tussen soja en hormoongevoelige borstkanker. In Japan komen relatief veel mannen voor met borstkanker, een land waar veel soja genuttigd wordt. De onderzoeken lopen nog maar voor mij genoeg reden om het product heel matig te nuttigen
Wij eten sojavrij omdat onze dochter er buikpijn van krijgt, maar wel volgens “de dosis maakt t gif”. Dus af en toe zondigen met een stuk chocola doen we wel omdat t zooo moeilijk is er af te blijven. T is echter te doen. Wat niet te doen is zijn magnums en ketjap en vooralsnog laatste missen we erg bij marinades bijv. Volhouden dus en veel experimenteren.
Een heerlijke chocolade maak ik door pure chocolade met wat kokosolie te smelten. Om het zoet te maken kun je bijvoorbeeld kokosbloesemsuiker toevoegen. In een bak op bakpapier uitgieten en de vriezer in. De chocolade die je daarmee verkrijgt smaakt precies zoals die van de Magnum….
Ik had over fytinezuur reeds gelezen dat het in sojaproducten zit en inderdaad niet gezond is. Maar een mens wordt er soms wanhopig van. Als veganist moet je (wil je ook natuurlijk) bewuster met je eten omgaan, omdat je zeker al de benodigde voedingsstoffen wilt binnenkrijgen. Dus wat doe je? Onder andere veel sojamelk drinken, want je hebt je calcium nodig. Niet teveel tarwe eten, want daar zitten gluten in en vinden je darmen in het beste geval niet tof en/of het belemmert opname van bepaalde voedingsstoffen. Dus wat doe je om voldoende eiwitten binnen te krijgen: minder (tarwe)seitan eten en meer soja. Zowel in seitan als in soja zitten veel eiwitten, weinig verzadigde vetten, weinig koolhydraten en weinig suikers dus ideaal. Want in veel veganistische zuivelbrouwsels zit veel suiker. Dit laatste maakt het ook uitdagender om afwisselende producten te kunnen eten. Bvb in bijna alle melk- en yoghurtbereidingen zit toegevoegde suiker. Suiker is vergif en heb je in die mate niet nodig. Met een paar stukken fruit heb je genoeg. Dus zoek ik naar ongezoete varianten. Dan heb je ongezoete soja-en amandelmelk. En daar stopt het, want bij Alpro bvb hebben ze zelfs geen ongezoete yoghurtvariant (tenzij bij Albert Heijn, daar hebben ze ongezoete natuuryoghurt van Alpro, zo ook van het huismerk) en in de Bioplanet vind je ook enkele ongezoete varianten. Maar je moet daar heel hard naar zoeken. En dan heb ik gelukkig nog geen allergie/intolerantie, ik probeer gewoon mijn lichaam een beetje in de watten te leggen :-).
Hoi Els, ik kan helemaal begrijpen dat je er soms moedeloos van wordt. Zelf heb ik dat namelijk ook wel eens. Het is natuurlijk belangrijk om te weten wat sommige voedingsstoffen met je lichaam doen, maar persoonlijk hanteer ik wat dat betreft de zogenaamde 80-20 regel. Wat in de praktijk betekent dat ik 80% van de tijd zo gezond mogelijk eet en de overige 20% zondig met de ‘rotzooi’ haha. Werkt erg goed. Ik ben dus zeker niet ‘tegen’ soja, suiker, olie/vetten en al die dingen waar geregeld veel commotie over is. Ik weet alleen dat ik er gematigd mee moet omspringen. En zoals het artikel al aangeeft; voor zowat alle belangrijke voedingstoffen zijn er diverse bronnen. Niet altijd simpel om steeds te variëren maar het zorgt voor meer ‘watjes’ voor je lichaam 🙂
Dag Stijn, dank je voor je leuke antwoord. Die 80-20 regel (of 70-30…), bij mij komt dat er in praktijk ook op neer hoor, ik eet te graag en je leeft maar een keer he :-). En het is ergens natuurlijk ook leuk om naar al dat lekkers, maar toch gezond, op zoek te gaan, zoals een echte Sherlock :-).
Hoi, ik gebruik van Royal Green de rijst-kokosmelk en van Isola Bio de suikervrije amandelmelk. Beiden heerlijk!
Beste Els, mijn man is allergisch voor amandelen en nu ook voor soja… Vervanging van sojaproducten zijn kikkererwten, linzen, bonen, zoete aardappelen, etc. Alles zelf koken met heel veel groenten. Bovendien wordt er bij ons dagelijks Spirulina geslikt. En regelmatig een multi voor veganisten. Veganistisch en sojavrij koken is heel makkelijk, maar wel tijdrovend. Bij Ekoplaza.nl en veggie4u.nl kun je zoeken op sojavrij. Veggie4U webshop is alleen maar veganistisch en bij Ekoplaza kies ik eerst voor veganistisch dieet. Deze webshops zijn een aanrader als je kant-en-klare maaltijden wilt bestellen. Groenten en fruit en peulvruchten en granen en noten en dadels kun je verder overal krijgen. 😉
weer wat geleerd, bedankt voor je artikel
Klassieke fout van veel beginnende veganisten: melk en vlees vervangen. Terwijl beide niet nodig, zodat vervanging niet nodig is! Substitutieprodukten worden daarom vooral gebruikt uit gewoonte, en omwille van persoonlijke smaakvoorkeuren en, en dat mag best onderstreept worden, door toedoen van overblijvende manipulat’ie en conditionering door carnisme die daarmee de deur op een kier houdt voor de vele dieetvegans om terug te keren naar omnivoor eetgedrag.
Bedankt voor je reactie. Onze manier van koken (in België en Nederland bedoel ik) is natuurlijk verzadigd van de melk, room en kaas. Die ingrediënten vervangen is een handig hulpmiddel om niet je hele manier van koken overboord te moeten gooien. Maar we overdrijven het dan wel weer, inderdaad.
Tijd om de minder door zuivel gedomineerde eetculturen eens te onderzoeken dan:-)
Heb je cijfers waaruit blijkt dat mensen die veel vervangers eten eerder weer omnivoor gaan eten dan mensen die dat niet doen? Zo niet zou je het even goed om kunnen draaien en zeggen dat vervangers de deur open zetten voor mensen die veganisme overwegen maar niet weten waar ze moeten beginnen of wat ze kunnen eten, en dat ze voor sommigen de deur open houden om veganistisch te blijven eten.
Ook dit is niet op cijfers gebaseerd maar anekdotisch, maar de switch waar ik het vaakst van hoor is van mensen die een m.i. aan orthorexia grenzend vet-arm, rauw veganisme aanhangen (dus zeker geen vervangers) die overstappen naar paleo, en dus veel vlees gaan eten.
Persoonlijk hou ik gewoon niet zo van de meeste vervangers, maar gebruik ik bijvoorbeeld wel veel plantaardige melk, voornamelijk omdat het een makkelijke manier is om calcium binnen te krijgen. Ik merk ook dat omnivore vrienden en familieleden die voor mij koken graag gebruik maken vervangers, de vervangers maken het hen veel makkerlijker en daar ben ik dankbaar voor.
Beste Jean, Fout klinkt zo negatief. Gewoontes veranderen is niet altijd makkelijk. Ik vind de benadering van Elke en Stijn om het positive te benadrukken een hele goede en het zal ook zeker beter helpen om meer mensen vegan te krijgen. Ikzelf heb er geen enkele moeite mee om dagelijks veel salades te eten en langzaam aan kreatiever te worden met groenten (wij koken ook soja zoetstof en glutenvrij). Wij willen meer vegan leven omdat we dit beter achten voor het milieu en de wereldwijde voedselproblemen en doen dat gewoon door steeds meer vegan en steeds minder dierlijk te eten. Ik vind dat zelfd een “dieetvegan” bij draagt aan een goed doel, het is immers al veel beter dan niets. Verbeter de wereld druppel voor druppel. Het is immers een hele klus om de manier van koken die je van thuis en evt school geleerd hebt te veranderen als je tegelijkertijd ook nog probeert alles te combineren met werk en huishouden. Vervangende producten zijn daarom best een handige tussenstap voor sommigen zoals ik en een hulpmiddel om een positief voornemen vol te houden voor de “dieetvegan”. Ik hoop dat je het in je hebt om van (ver)oordelen naar aanmoedigen/ondersteunen te gaan.